Lợi ích và tác hại của Xyanua trong cuộc sống

Trong tự nhiên, có nhiều chất hóa học có cả mặt lợi và độc hại đối với con người. Mặc dù các chất hóa học độc hại cũng có những công dụng, chất độc Xyanua là một ví dụ. Bài viết dưới đây sẽ giúp cho chúng ta hiểu rõ về chất độc Xyanua và công dụng của nó đối với con người.

Chất độc Xyanua là gì?

Chất độc Xyanua là một hợp chất hóa học có nhóm cyano (C≡N), bao gồm một nguyên tử carbon liên kết với một nguyên tử nitơ. Nó là một chất độc tối tăm, khi tiếp xúc với lượng lớn có thể gây tổn thương não và tim mạch của người. Tiếp xúc với liều lượng nhỏ có thể gây ra biểu hiện như khó thở, đau tim, nôn mửa, đau đầu, và mở rộng tuyến giáp. Một lượng nhỏ từ 50mg đến 200mg Xyanua hoặc hít phải khoảng 0,2% khí Xyanua có thể gây tử vong ngay lập tức cho một người trưởng thành khỏe mạnh.

Nguồn gốc của Xyanua

Chất độc Xyanua có nguồn gốc từ các hoạt động khai thác mỏ, công nghiệp hoá chất hữu cơ và luyện thép, đồng thời còn có nguồn từ các hoạt động liên quan đến ngành hoá học, hoạt động đốt cháy, sử dụng thuốc trừ sâu và giếng chôn lấp. Xyanua cũng tồn tại trong môi trường tự nhiên. Chất độc này gây ô nhiễm cho môi trường và nguồn nước, có thể gây tổn thương cho sức khoẻ khi tiếp xúc.

Tác hại của Xyanua đối với sức khoẻ con người 

Xyanua là một trong những hóa chất cực độc, có thể xếp vào danh sách các chất độc nghiêm trọng. Nếu vô tình bị tiếp xúc, Xyanua sẽ nhanh chóng được hấp thu vào cơ thể, gây hại tế bào và có thể dẫn đến tử vong một cách nhanh chóng với liều lượng nhỏ. Tốc độ gây ngộ độc của Xyanua phụ thuộc vào dạng (muối hoặc khí), thời gian tiếp xúc và đường tiếp xúc.

Sau khi bị ngộ độc Xyanua, nạn nhân sẽ trải qua 3 giai đoạn: giai đoạn kích động, giai đoạn co giật và giảm trương lực. Nạn nhân sẽ cảm thấy lo lắng, kích động, khó thở, co giật và cuối cùng rơi vào trạng thái giảm trương lực, mất phản xạ, trụy tim mạch và dẫn đến cái chết.

Những dấu hiệu cho thấy bị ngộ độc Xyanua bao gồm: đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, thở dốc, nhịp tim tăng, bồn chồn và kiệt sức. Nếu phát hiện dấu hiệu trên, nên đưa nạn nhân đến bệnh viện hoặc địa điểm cung cấp sự trợ giúp y tế. Nếu không được cứu sớm, Xyanua có thể gây tử vong rất nhanh. Trong trường hợp nghi ngờ bị trúng độc Xyanua, nên sử dụng thiết bị bảo vệ hoặc bộ đồ bảo vệ cá nhân trước khi thực hiện bất kỳ hành động nào liên quan đến chất hóa học độc. Nếu bạn cần hỗ trợ, hãy liên hệ ngay với các cơ sở y tế gần nhất.

Vai trò của Xyanua đối với cuộc sống con người 

Xyanua là một chất hóa học cực độc, tuy nhiên vẫn có những công dụng quan trọng trong cuộc sống và sản xuất. Nó được sử dụng trong sản xuất giấy, dệt may và nhựa, cũng như làm thuốc tiêu diệt sâu trong nông nghiệp. Natri xyanua cũng có tác dụng quan trọng trong ngành xi mạ và công nghiệp tuyến quặng, được sử dụng để chiết vàng và kim loại quý khác. Các cơ sở chuyên cung cấp hóa chất này cần đảm bảo sử dụng găng tay bảo hộ và các đồ bảo hộ chuyên dụng để bảo vệ công nhân khi tiếp xúc với Xyanua. Chúng ta hy vọng trong tương lai sẽ tìm ra chất thay thế Xyanua an toàn hơn để sử dụng trong cuộc sống và sản xuất.

Một số phương pháp điều chế Xyanua

Để sản xuất Xyanua theo quy trình Andrussow, chất hydro xyanua phải được tạo ra từ metan (CH4) và amoniac (NH3) với sự có mặt của oxy (O2) và chất xúc tác bạch kim (Pt). Quá trình hóa học là: 2CH4 2NH3 3O2 → 2HCN 6H2O. Sau đó, NaCN (chất cực độc Xyanua) sẽ được sản xuất bằng cách tác dụng hydro xyanua với natri hydroxit: HCN NaOH → NaCN H2O.

Một số tính chất đặc biệt của Xyanua

Chất hoá học phổ biến nhất thế giới 

Thể dạng của Xyanua có thể là rắn, lỏng hoặc khí và có thể tìm thấy trong các nguồn như thực phẩm, cây trồng, khói thuốc lá hoặc khói từ cháy nhựa.

Khí Xyanua có mùi hương hạnh nhân

Các nạn nhân hít phải Xyanua cho rằng nó có mùi đắng giống với quả hạnh nhân. Nghiên cứu cho thấy, khoảng 40% dân số trên thế giới có thể nhận ra mùi đó.

Trong măng tươi có chứa % Xyanua cao 

Nghiên cứu cho thấy, hàm lượng Xyanua trong măng tươi là khoảng 230mg/kg. Nếu bạn vô tình ăn măng có nhiều Xyanua, dưới tác động của enzym và tiêu hóa, chất này sẽ biến thành chất axit xyanhydric (HCN), một chất độc hại cho cơ thể. Vì vậy, trước khi ăn, bạn nên rửa kỹ măng để đảm bảo an toàn.

Một số dạng khác của Xyanua

Kali Xyanua

Theo công thức hóa học, Kali xyanua là KCN, còn được biết đến với các tên khác như xyanua kali hoặc potassium cyanide. Đây là một hợp chất do 3 nguyên tố: kali (K), cacbon (C), và Nitơ (N) tạo nên. Chất này có mùi giống như quả hạnh nhân, màu trắng giống đường và tan rất nhiều trong nước.

Kali xyanua, còn được gọi là potassium cyanide với công thức hóa học KCN, là một hợp chất không màu tạo bởi nguyên tố kali, cacbon và Nitơ. Nó có mùi giống quả hạnh nhân và màu trắng như đường, tan rất nhiều trong nước.

Công dụng chính của kali xyanua là để tạo ra phức chất của vàng hoà tan được trong nước, vì vậy nó được sử dụng rộng rãi trong ngành kim hoàn và khai thác mỏ vàng. Nó cũng được coi là một trong những loại chất độc nguy hiểm trên thế giới.

Kali Xyanua có độc hại như Xyanua thông thường?

Nếu ăn nhầm một lượng nhỏ là từ 200mg đến 250mg, một người trưởng thành sẽ mất ý thức trong vòng từ 30 giây đến 2 phút. Sau một tiếng, nạn nhân sẽ bị rơi vào trạng thái hôn mê và có thể tử vong sau khoảng 3 giờ nếu không được cứu trợ y tế. Chỉ với 500 gram Kali Xyanua, có thể gây tử vong cho 2.500 người trong một thời gian rất ngắn.